Aardwarmtepomp: duurzaam verwarmen en koelen met energie uit de bodem

Een aardwarmtepomp – ook wel grondwarmtepomp of bodemwarmtepomp genoemd – is één van de meest efficiënte manieren om je woning duurzaam te verwarmen én te koelen. De warmte wordt rechtstreeks onttrokken uit de bodem (bodemwarmte of grondwarmte) via een bodembron. Dit systeem vraagt een investering in een grondboring, maar levert vervolgens jarenlang comfort en een zeer laag energieverbruik op.

In dit artikel ontdek je hoe de aardwarmtepomp werkt, welke soorten systemen er zijn, wat de voordelen en aandachtspunten zijn én krijg je antwoord op de meest gestelde vragen.

Via een gesloten bodembron, gerealiseerd door een grondboring of een horizontale bodemlus, wordt warmte onttrokken uit de grond. Deze vorm van bodemenergie is betrouwbaar, stil en zeer duurzaam. De term “aardwarmte” verwijst vaak naar diepe geothermie (boringen vanaf 500 meter), terwijl een aardwarmtepomp voor woningen meestal een bronboring tot maximaal 150 meter nodig heeft.

Hoe werkt een aardwarmtepomp?

Een aardwarmtepomp maakt gebruik van de relatief constante temperatuur van de bodem, meestal tussen de 10 en 12 graden Celsius. Via een buizensysteem (gesloten lus of open bron) wordt warmte uit de bodem gehaald en omgezet in bruikbare energie om je huis te verwarmen of te koelen.

Het rendement van een grondwarmtepomp is zeer hoog, omdat de temperatuur van de grond veel stabieler is dan de buitentemperatuur. Hierdoor is de COP-waarde (Coefficient of Performance) vaak beter dan bij een luchtwarmtepomp.

1. Warmte opnemen – Vloeistof (glycol) haalt warmte uit de bodembron.
2. Compressie – De pomp verhoogt de temperatuur tot 35–55 °C.
3. Afgifte – De warmte wordt afgegeven via vloerverwarming of lagetemperatuur radiatoren.
4. Circulatie – De vloeistof stroomt terug en het proces herhaalt zich.

In de zomer kun je de woning zelfs passief koelen: de koelte uit de bodem wordt direct benut zonder dat de compressor veel energie vraagt.

Gesloten en open systemen

Er zijn twee hoofdtypen aardwarmtepompinstallaties:

1. Gesloten bronsysteem (brine–water)

• Er wordt een gesloten lus van leidingen verticaal (tot 150 meter diep) of horizontaal in de grond geplaatst.
• Een mengsel van water en glycol circuleert door de leidingen en neemt warmte op uit de bodem.
• Dit systeem is betrouwbaar en onderhoudsarm, maar vergt wel een grondboring.

2. Open bronsysteem (water–water)

• Hierbij wordt grondwater opgepompt uit een diepe bron en na warmteoverdracht terug in de bodem gebracht.
• Dit systeem kan zeer efficiënt zijn, maar is gevoeliger voor vergunningseisen en onderhoud (kalk, ijzerafzetting).

Soorten aardwarmtepomp bronnen

Een grondwarmtepomp kan op twee manieren worden aangesloten op de bodem:

1. Verticale bronboring

Bij een verticale grondboring wordt een buizenpakket tot circa 50–150 meter diep in de bodem geplaatst. Dit heet ook wel een bronboring voor warmtepomp.

• Weinig ruimte nodig
• Hoog rendement
• Hogere aanlegkosten

2. Horizontale bodemlus

Hierbij worden buizen in lussen op 1 tot 2 meter diepte gelegd. Dit wordt vaak toegepast in tuinen met voldoende ruimte.

• Lagere kosten
• Simpler aan te leggen
• Groot grondoppervlak nodig

Beide technieken vallen onder de categorie gesloten bronsystemen.

Kosten, subsidies en terugverdientijd

Een aardwarmtepomp met bronboring vraagt een hogere investering dan een luchtwarmtepomp, maar biedt een stabieler rendement.

• Kosten installatie: €15.000 – €30.000
• Besparing per jaar: €800 – €1.200 op energiekosten
• Terugverdientijd: gemiddeld 8–15 jaar

Met de huidige energieprijzen en subsidie is een bodemwarmtepomp aantrekkelijker dan ooit. Bij de aanschaf van een aardwarmtepomp spelen subsidies een belangrijke rol in de overwegingen. Subsidies zoals de Investeringssubsidie Duurzame Energie en Energiebesparing (ISDE) bieden financiële ondersteuning, waardoor de initiële investering aantrekkelijker wordt.

Voordelen van een aardwarmtepomp

• Zeer hoog rendement (COP/SCOP)
• Zowel verwarmen als koelen mogelijk
• Onafhankelijk van buitentemperatuur (constante grondtemperatuur)
• Lange levensduur van de bron (30–50 jaar)
• Bijdrage aan lagere CO₂-uitstoot

Aandachtspunten

• Hogere investering vanwege grondboring
• Vergunningen nodig voor boringen dieper dan 80 meter
• Glycol in gesloten systemen kan milieu-impact hebben bij lekkage
• Regelmatig onderhoud nodig bij open bronsystemen

Bodemenergie en bodembalans

Een belangrijk aandachtspunt bij grondgebonden warmtepompen is de bodembalans. Wanneer er jarenlang alleen warmte uit de bodem wordt onttrokken zonder terug te voeren (bijvoorbeeld via passieve koeling in de zomer), kan de bodem langzaam afkoelen. Dit vermindert het rendement van de installatie. Oplossing:

• Passieve koeling in de zomer waarbij warmte juist terug de bodem in gaat.
• Eventueel extra regeneratie via zonnecollectoren of andere duurzame bronnen.

Zo blijft de bron in balans en blijft je systeem efficiënt.

Grondgebonden aardwarmtepomp (bodemgebonden systeem)

Er bestaan twee soorten grondgebonden aardwarmtepompen:

1. Brine/water warmtepomp (gesloten systeem)
   Hierbij wordt gebruikgemaakt van een gesloten circuit met leidingen in de bodem. Een speciale vloeistof (brine) circuleert door de buizen en onttrekt bodemwarmte of grondwarmte. Dit type wordt ook wel een gesloten bodembron genoemd.
2. Water/water warmtepomp (open systeem)
   Dit systeem maakt gebruik van een open circuit en gebruikt grondwater of oppervlaktewater als warmtebron. Het opgepompte water geeft zijn warmte af aan de warmtepomp, waarna het terug de bodem in gaat.

In beide gevallen is een grondboring noodzakelijk, meestal tot een diepte van maximaal 150 meter. Vraag vrijblijvend een offerte op onze website.